...από αυτά που δεν διδάσκονται στα ελληνικά σχολειά- μέρες αργίας που είναι. [Πρώτιστο μέλημά, ωστόσο, των φωστήρων του Υπουργείου είναι τα αγγλικά στα νηπιαγωγεία. Πολύπαθη, επί 40ετία η Παιδεία μας].
του Αντώνη Σπυρόπουλου
Πατέρας-Γιος, ήρωες
Μεγάλη και δικαιολογημένη ένταση έχουν εγείρει στις μέρες μας θέσεις της ορισμένης από την κυβέρνηση, επιτροπής της Γιάννας Αγγελοπούλου για τους εορτασμούς των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση. Οι αναθεωρητικές θέσεις της επιτροπής τόσο για τη συνέχεια του ελληνικού έθνους όσο και η προσπάθεια αποδόμησης της ιστορικής αξίας, για τον ελληνισμό, προσώπων όπως ο Καποδίστριας και ο Καραϊσκάκης δηλώνουν με κατηγορηματικό τρόπο τις προθέσεις της Επιτροπής για χάλκευση και παραχάραξη των ιστορικών στοιχείων και αληθινών γεγονότων της Επανάστασης του 1821.
Η Ιστορική αλήθεια ανασκευάζει κάθε προσπάθεια της Επιτροπής για αναθεώρηση της ιστορικής συνέχειας του ελληνισμού και πριν την εναρκτήρια ημερομηνία της Επανάστασης. Είναι αναρίθμητα τα ιστορικά γεγονότα τα οποία ανατρέπουν κάθε σκοπιμότητα της Επιτροπής αυτής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Οδυσσέας Ανδρούτσος. Η καταγωγή του ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης, το όνομά του, ο τρόπος που μεγάλωσε, το οικογενειακό του περιβάλλον αλλά και παιδικές φιλίες του καταδεικνύουν περίτρανα τη συνέχεια του ελληνισμού μέσα στα χρόνια της Τουρκικής κατοχής. Μια συνέχεια που εδράζονταν στη συνείδηση της ιστορικής καταγωγής του ελληνισμού της εποχής τόσο από τα βυζαντινά χρόνια όσο και από την αρχαιότητα και περνούσε από γενιά σε γενιά. Τόσο η επίγνωση της ευθύνης της ιστορικής καταγωγής τους όσο και η επιθυμία να αποτινάξουν τον Τούρκο κατακτητή γέννησε γενιές με γενιές ηρώων αγωνιστών σε όλη τη διάρκεια της τουρκικής κατοχής. Για τους λόγους αυτούς αλλά και για να μάθουν οι νεότεροι την ιστορία του τόπου τους, την οποία λυσσαλέα και συντεταγμένα εδώ και δεκαετίες οι καθεστωτικοί κύκλοι των εθνομηδενιστών -περιθαλπόμενοι άμεσα ή έμμεσα από τις εκάστοτε κυβερνήσεις- θέλουν να «ξεριζώσουν» από τη μνήμη τους, δημοσιεύουμε στιγμιότυπα από την ιστορία του πατέρα του Οδυσσέα Ανδρούτσου και του ίδιου.
Ανδρέας Βερούσης (Ανδρούτσος) – Οδυσσέας Ανδρούτσος
Η 5 Ιούνη 1825, ημέρα μνήμης του θανάτου του Οδυσσέα Ανδρούτσου, σηματοδοτεί μια από τις μελανές σελίδες της ελληνικής Ιστορίας. Είναι η μέρα που ο κύκλος του Ιωάννη Κωλλέτη, προσωπικός εχθρός του Ανδρούτσου όπως και άλλων οπλαρχηγών της Επανάστασης μετά από χαλκευμένη και άδικη κατηγορία εναντίον του, για συνδιαλλαγή με τους Τούρκους, καταδίωξε και συνέλαβε τον Ανδρούτσο.
Επιπρόσθετα ο Ανδρούτσος είχε προκαλέσει την οργή των τοπικών κοτζαμπάσηδων, οι οποίοι τον μισούσαν γιατί ήταν λαοπρόβλητος ηγέτης και είχε επιχειρήσει επανειλημμένα να περιορίσει την δύναμή τους.
Η δημοκρατικότητα του Οδυσσέα, η οποία είχε γίνει γνωστή και πέρα από τον ελληνικό χώρο και έβλαπτε την δική τους ολιγαρχία, τους είχε εξοργίσει. Τελικά το μίσος των Φαναριωτών και των κοτζαμπάσηδων οδήγησε στην δολοφονία ενός από τους μεγαλύτερους αγωνιστές της Επανάστασης. Στις 5 Ιουνίου 1825, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, φυλακισμένος στην Ακρόπολη, βασανίστηκε και σκοτώθηκε από τους Μήτρο Τριανταφυλλίνα, Ιωάννη Μαμούρη και Παπακώστα με την έγκριση του πρώην πρωτοπαλήκαρου του, Ιωάννη Γκούρα. Οι πολιτικοί του αντίπαλοι δεν τον προσήγαγαν καν σε δίκη, επειδή φοβήθηκαν ότι ο Ανδρούτσος θα καταδείκνυε τη αδικία τους σε βάρος του και θα προκαλούσε γενική κατακραυγή εναντίον τους. Η μνήμη του ως ήρωα της εθνεγερσίας αποκαταστάθηκε από το Ελληνικό κράτος μόλις το 1872. Μεγάλη σημασία έχει η καταγωγή του Οδυσσέα Ανδρούτσου ο οποίος γεννήθηκε –κατά πάσα πιθανότητα στην Ιθάκη- Γονείς του ήταν ο Ανδρέας Βερούσης (Ανδρούτσος ή λιοντάρι της Ρούμελης) και η Ακριβή Τσαρλαμπά. Ο Αρβανίτης Ανδρέας Βερούσης (από τις Λιβανάτες) παντρεύτηκε με την Πρεβεζάνα Ακριβή Τσαρλαμπά. Ο Ανδρούτσος Βερούσης και η Ακριβή γέννησαν το 1788 ή το 1789 στην Ιθάκη τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, εξ ού και το όνομα Οδυσσέας, το Ανδρούτσος το πήρε τιμώντας τη μνήμη του πατέρα του τον οποίο έχασε σε ηλικία μόλις 8 ετών.
Ως προς το έτος γεννήσεως, υπάρχουν διαφωνίες. Κατ’ άλλους, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος γεννήθηκε μεταξύ των ετών 1788-1789. Νονοί του ήταν η Μαρία Σοφιανού, σύζυγος του Λάμπρου Κατσώνη, κόρη προύχοντα από την Κέα, και ο Ιωάννης Ζαβός άρχοντας της Ιθάκης. Όταν σκοτώθηκε ο πατέρας του Οδυσσέα η χήρα μητέρα του, Ακριβή Τσαρλαμπά μετακόμισε (1797) στη Λευκάδα και μεταξύ των ετών 1798-1800 ο μικρός Οδυσσέας Ανδρούτσος έκανε παρέα με το γνωστό μετέπειτα ποιητή Ιωάννη Ζαμπέλιο. Τον επόμενο χρόνο, 1798, έγινε η Μάχη της Νικόπολης και ο Χαλασμός της Πρέβεζας από τον Αλή Πασά Τεπελενλή και ο μικρός Οδυσσέας και η μητέρα του, Ακριβή Τσαρλαμπά, διασώθηκαν γιατί είχαν καταφύγει στη Λευκάδα. Αργότερα επέστρεψαν στην Πρέβεζα, όπου και έζησε μέχρι το 1806.
Ποιος ήταν όμως ο πατέρας του ήρωα Οδυσσέα Ανδρούτσου;
Ο Ανδρέας Βερούσης ήταν γιός του Αθανασίου Βερούση από τις Λιβανάτες Λοκρίδας. Γεννήθηκε το έτος 1740 ή 1750. Διετέλεσε διαβόητος αρχικλέφτης, αλλά και πειρατής συνεργάτης του Λάμπρου Κατσώνη τις περιόδους 1770-1792 του Ρωσσοτουρκικού Πολέμου. Επανειλημμένα καταναυμάχησε τον τουρκικό στόλο. Λεγόταν επίσης το λιοντάρι της Ρούμελης. Ο Ανδρέας Βερούσης, Βερούτσος ήταν ήδη επαναστάτης εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας πριν την επίσημη κήρυξή της την 25η Μαρτίου 1821.
Σε μια από τις μάχες του με τους Οθωμανούς τραυματίστηκε στην κνήμη και επειδή όντας τραυματίας κινδύνευε στην κατεχόμενη Ελλάδα, κατέφυγε στη Βενετοκρατούμενη Πρέβεζα για ασφάλεια και για να τύχει ιατρικής περίθαλψης από Βενετσιάνους χειρουργούς ιατρούς.
To έτος 1786 ο Ανδρέας Βερούσης διεκομίσθη στην Πρέβεζα, και φιλοξενήθηκε από τον άρχοντα της Πρέβεζας εύπορο προεστό Δημήτρη Τσαρλαμπά, Γαλλόφιλο αλλά και πράκτορα των Ρώσων κατά τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο του 1787-1792 του οποίου τελικά παντρεύτηκε την κόρη Ακριβή Τσαρλαμπά στις 13 Μαρτίου 1786 με κουμπάρο τον "θαλασσόλυκο" Λάμπρο Κατσώνη υποπλοίαρχο του Ναυτικού της Ρωσικής αυτοκρατορίας. Κάποια στιγμή, το έτος 1792, ο Ανδρέας Βερούσης Βερούτσος συνελήφθη από τους Βενετούς, παραδόθηκε στους Τούρκους και μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου πέθανε από βασανιστήρια των Οθωμανών το 1797, μάλιστα λέγεται ότι το αποκεφαλισθέν πτώμα του το έριξαν στα νερά του Βοσπόρου, σε ηλικία 47 ετών.
Η απολογία του Ανδρέα Βερούση κατά την ανάκρισή του από τους Βενετούς είναι διαθέσιμη και έχει δημοσιευθεί μεταφρασμένη από τον ιστορικό Κυριάκο Σιμόπουλο. Στην ανακριτική κατάθεση του στους Βενετούς, ο Ανδρέας Βερούσης ρωτήθηκε αν αληθεύει πως είναι συμπολεμιστής του Λάμπρου Κατσώνη και απαντά: «Είναι αληθέστατα. Ήδη προ πέντε ετών, ευρισκόμην εις Σαραγούσαν. Εκεί ανέλαβον υποχρέωσιν με τον κύριον Ίψον, Ρώσον Στρατηγόν, να συγκεντρώσω πολεμιστάς εκ Τουρκίας. Επελθούσης μετ' εμού συμφωνίας, εκράτησα τον λόγον μου. Συγκέντρωσα από την Τουρκίαν 800 Αλβανούς, με έκαμαν καπετάνιον και διοικητήν και υπηρέτησα εις την ναυτικήν μοίραν με τον Ίψον, τον Στρατηγόν Ταμάρα και τον Κολονέλον Λάμπρον. Επολέμησα πάντα κατά των Τούρκων ....».
Επιστολές του Καπετάν Ανδρούτσου (Ανδρέα Βερούση) στη γυναίκα του Ακριβή, μεταξύ 1793-1794, όσο αυτός ήταν αιχμάλωτος από τους Τούρκους από τα Άπαντα Ηλία Βασιλά, σελ. 340-343
Επιστολή Α
Ακριβή, σε χαιρετώ, 1793 σεπτεμβρίου α΄. Τζάρα.
Σας φανερώνω την ανέλπιστον δυστυχίαν μου, ότι το Σενάτο αποφάσισεν, και μας επαρέδωσεν των Τουρκών οπού αυτό δεν το έλπιζα, όθεν και ανίσως και ο Θεός και μάθεις που μας εθανάτωσαν, σε περικαλώ, ως το ψωμί, οπού εφάγαμεν, να μου κάμης τα καλά της ψυχής μου, οπού είμαι αμαρτωλός, όμως σου κρεμώ στον λαιμόν, στον Θεόν, και εις τούτον τον κόσμο, ότι τα παιδιά μου και ανηψίδια μου να τα έχεις ωσάν τα ίδια παιδιά μου μην λήψεις, ότι τόσον τα παιδιά μου και ανηψίδια μου και διά την ψυχή μου να μας θυμηθής, ότι σου βάνω χαβαλέ εις εκείνο το κριτήριον το φοβερό, οπού έχουν να κριθούν όλοι οι Χριστιανοί να μη μας αστοχήσετε και ας έχουν την ευχήν μου τα παιδιά μου και ανηψίδια μου, και ο Θεός ο μεγαλοδύναμος ας τα κυβερνήση, διατί εγώ τα έχω ακυβέρνητα∙ σου περικλείω και μίαν Νότα, ότι όσα μου χρεωστούν χωρίς ομολογίαν να τα μάσης, συνχώραμε και ο Θεός συνχωρά σας. Ταύτα και υγίαινε.
Ο ιδικός σας ΑντρούτζοςΕπιστολή Β
Μητέρα μου και αδέλφια Αλεξανδρή και Γιάννη και Βαγγέλη σας φιλώ τα μάτια. 1793 Σεπτεμβρίου α΄. Τζάρα, φυλακή.
Θέλει σάς είναι γνωστόν ότι το Σενάτο βένετο, αποφάσισεν ότι να μας στείλουν στην Τουρκιά, στα χέρια του Μπόσνα Πασσά, όθεν δεν το έλπιζα ποτέ να λάβωμεν τέτοιον θάνατον, όθεν σας ρακουμαντάρω σε τούτον τον κόσμον και στον άλλο ότι τα παιδιά μου να τους τηράξετε ωσάν τα ίδια παιδιά σας, και τηράξετε οπού εφάγαμεν ψωμί και ξέρετε ότι ήλθεν ο Τούρκος, και μας εκονσινιάρισε στα χέρια του, μην λείψετε εις εκείνο οπού δύναται η φαμελιά μου διά να μου κάμετε τα καλά της ψυχής μου∙ στον άλλων κόσμο σας ακαρτερώ, ότι σας ρακουμαντάρω να μην μού λείψετε και αφίνω την τελείαν συγχώρησιν όλων των Χριστιανών και εχθρών∙ ομοίως παρακαλώ και εγώ από αυτούς την συγχώρησιν∙ ταύτα και υγιαίνετε.
Όλος ο δυστυχής ΑνδρούτζοςΕπιστολή Γ
Ακριβή συμβία χαιρετώ μαζί με τα παιδιά μας.
Εψές έλαβα το γράμμα σου και εχάρηκα κατά πολλά την υγείαν σου, ας έχη δόξα ο Θεός οπού είστε όλοι καλά∙ μου γράφεις ότι πικρένεσαι διά λόγου μου, και εγώ το ομοίως, ξεχωριστά το βάσανο καθημερινώς∙ όμως έλπιζα εις τον Θεόν και εις την Κυρίαν Θεοτόκον να έλθω να αποθάνω με τα παιδιά μου, όθεν πάντα να παρακαλής την δέσποιναν Θεοτόκον να λάβω την ελευθερίαν∙ ως τόσον πάντα από τού μπάρμπα την γνώμην και σέβας να μην εβγαίνεις∙ και πάλιν αυτοί σε αγαπούν∙ όσον μεν διά την υγείαν μου, χάριτι θεία, είμαι καλά∙ διά το άσπρο που μού γράφεις, έχεις να λάβης από τον Λάμπρο Τόλια γρόσια 575 και φλωριά βενέτικα 10. Την βούλα μου και το δαχτυλίδι και κάτι κωνσταντινάτα από τον κόνσολο Αντώνιο Μπαλαδακλή∙ από Τζήρα βενέτικα 80, εγώ με άλλην μου γραφή 9 απριλίου σάς έγραψα και σάς εφανέρωνα το τι πράγμα έχω του Κονσόλου, και Λάμπρου Τόλια∙ διά ταις ακρίβειαις οπού έχετε δύο χρόνους τι να σου κάμω, κάμε με κάθε οικονομίαν ώστε να δώση ο Θεός την ελευθερίαν∙ ο Γιαννάκης να μην λείπη από το σπήτι, ομοίως και τη βάσω, την μεγάλη Πέμπτη ήλθε ένας ανεψιός του Κονσόλου της Ζάκυνθος, και μας είπεν διά λόγου σας πως είσθε καλά ομοίως μας εγέλασαν και μας είπεν ότι ο Γιαννάκης, με τον υιόν τού Ξανθάκη ήταν στην Ζάκυνθο μπαρκάδοι διά εδώ και άλλα ψέμματα, και με έβαλεν σε υποψία και τα ρούχα σας έγραψα οπού τα έχω στον Κόνσολα, και ό,τι άσπρα έχωμεν να εύγουν από την μέσην, σας λέγει ο Βαγγέλης ο Βελιανίτης στοματικώς οπού τα ξέρει αυτός να λάβης από τα άσπρα οπού μας χρεωστούν ακόμη από Πάνο Τζήρα γρόσια 200. μού τα θέλει∙ ως τόσον να γένης και εσύ επιμελητής ότι γράφω του Αλεξανδρή διά τα γράμματα να γένουν το γρηγορώτερον, ως καθώς γράφει και ο Γούμενος του Αναγνώστη Γκινάκα να παν ντοκάρδο οι δύο ως τόσο κάμε καλή καρδιά και ελπίζω ογλήγορα να έλθω και από τον λόγον του Αλεξανδρή και Γιαννάκη να μην ευγαίνης. Και εγώ ο ηγούμενος Ιωσήφ Γκινάκας σας εύχομαι, του Οδυσσέα του φιλώ τα μάτια ταύτα και υγίαινε.
Ο ιδικός σας πάντα ΑντρούτζοςΕπιστολή Δ
Ακριβή σε χαιρετώ τα παιδιά μας τους φιλώ τα μάτια συν τω Χριστός ανέστη.
1794 Απριλίου 9.
Από Τζάρα σου έγραψα α΄ Σεπτεμβρίου και ταις είχα αφήσει του Βαγγέλη Βελιανήτη να σας τις στείλη διά τα όσα βάσανα και μαρτύρια οπού τραβήξαμε όσον να ερθούμε στην Πόλι δεν γράφονται. 27 Νοεμβρίου ήρθαμε εδώ και εις ταις 4 Δεκεμβρίου μας ήφεραν στον Καπετάν πασά και έδοσεν προσταγήν να μας χαλάσουν και τους τρεις και επρόφθασεν ο δραγουμάνος του Ρούσσου, οπού τον έστειλεν ο Ελτζής, και έτσι εγλυτόσαμεν από εκείνον τον κίνδυνον, τώρα δεν μας παιδεύουν∙ διά την ελευθερίαν μας όλοι οι Ρωμάνοι μας δίδουν καλάς ελπίδας, να εβγούμε, όμως έως του Αγίου Γεωργίου, αν εύγωμεν, καλώς, αλλέως έχει να εύγη η αρμάδα, και αν δεν μας πάρη κοντά είναι καλά σημάδια∙ έμαθα διά την νύφη πως εμίσεψε, διά τα παιδιά δεν ηξεύρομεν, αν τα αφήσετε και τα επήρεν η νύφη εκάμετε πολλά αχαμνά∙ ο Γιαννάκης, με τον υιόν τού Ξανθάκη, αυτού οπού ήταν, έκαμαν κάτι μπαρούφα και έμαθα πως ήταν μπαρκάδοι στην Ζάκυνθο, με ένα μπαστημέντο διά εδώ∙ και πρώτος καιρός έρχεται εδώ, εχθές ήρθαν ένα παιδί από Πρέβεζα, ομοίως και ο ανηψιός τού Κονσόλου της Ζάκυνθος και μας έγραψεν πως είστενε καλά, μου είπεν το παιδί ότι δύο χρόνια πείνα μεγάλη∙ αυτού οπού είναι ο μπάρμπας ο Μαρίνος, τον οποίον προσκυνώ, ομοίως και εις την θείαν και παιδιά και ας σας κυβερνήση ωσάν πατέρας, ότι άλλον κανένα δεν έχω, λάβε από τον Κόνσολα Μπαλαδουκλή το πεσελί μου, και το ζωστάρι και στην φλοκάτα παλιά, και ένα βρακί ρούχινο και ένα υποκάμισο, από τον Λάμπρο Τόλια γρόσια 575 και φλωριά βενέτικα δέκα, την βούλα μου και την χρυσή και ταις δύο και κάτι κωνσταντινάτα, ακόμη από τον Κόνσολα Μπαλαδουκλή βενέτικα 80 διά τα άλλα σού έγραψα, και αν δόση ο Θεός καμμίαν ελευθερία σου γράφω∙ την βάβω την προσκυνώ, τον Αλεξανδρή και τον Βαγγέλη τους φιλώ τα μάτια∙ έμαθα πως ο Μιχάλης ελαβώθη, τον οποίον του φιλώ τα μάτια, τον Φίλη, και Καλιακούδα, και όλους τους ιδικούς και φίλους χαιρετώ. Καγώ ο Ιωσήφ Γκινάκας σας εύχομαι και παρακαλείται τον Θεόν διά λόγον μας∙ ταύτα και υγιαίνετε.
Ο ιδικός σας καπετάν Αντρούτζος
Ακόμη να σας στέλλη ο Κόνσολας δύο μαντήλια και το γελέκι, να ηξεύρετε οπού μού θέλει ο Πάνο Τζήρας γρόσια διακόσια.