Αγέλαστος Πέτρα

του Φίλιππου Κουτσαφτή

Ανασύραμε με μεγάλο κόπο από τα μύχια του διαδικτύου το αριστουργηματικό ντοκυμαντέρ του Φίλιππου Κουτσαφτή και σας το προσφέρουμε σήμερα.

Λίγες σκέψεις

Το μέλλον ενός λαού κρίνεται από τη συνάφεια του καθενός με την ιστορική του καταγωγή. Αυτή που τον προσδιορίζει πολιτιστικά, εθνικά, κοινωνικά, πολιτικά. Η γνώση αυτής της καταγωγής -το από που κρατά η σκούφια μας- όπως σοφά λέει ο λαός μας, κατοχυρώνει και θεμελιώνει τους όρους για το μέλλον κάθε λαού και πολύ περισσότερο των Ελλήνων. Από την άλλη η σημασία που δίνει ο νεοέλληνας σε θνησιγενή και βραχύβια καταναλωτικά υλικά αγαθά, εμπειρίες, γεγονότα τον καθιστά ευάλωτο στη χειραγώγηση και συνάμα τον αποξενώνει από την ίδια του την ταυτότητά. Χάνοντας κάθε αυτο-προσδιοριστικά χαρακτηριστικά ο νεοέλληνας, χάνει και την διάθεση να ασχοληθεί με πράγματα που προϋποθέτουν αφοσίωση, χρόνο, μελέτη και αναζήτηση. Έτσι ασχολείται μόνο με την επιφάνεια των πραγμάτων αλλά και του εαυτού του. Τον νοιάζει η εμφάνιση, το αυτοκίνητό του, τα χρήματά του, η καλοπέραση του και εντέλει ο μικρόκοσμος του εαυτού του, αυτός που δεν του θέτει ερωτήματα, ανησυχίες, προβληματισμούς. Ζει μόνος του στον μικρόκοσμο αυτό και αντιμετωπίζει φοβικά και απαξιωτικά τον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο.

Και όταν τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα, οι επιδράσεις του "μεγάλου" κόσμου, του χτυπούν την πόρτα τότε αυτός κατατρέχει στη μεταφυσική, στη συνωμοσιολογία, στις χαρτορίχτρες για να βρει τις απαντήσεις. Αποκομμένος από τις μεγάλες πολιτισμικές, κοινωνικές, ιστορικές αφηγήσεις αυτές που εν τέλει τον καθορίζουν τελικά συνθλίβεται.

Ο Φίλιππος Κουτσαφτής με το ντοκυμαντέρ του Αγέλαστος Πέτρα παραβιάζοντας την πεπατημένη της εποχής του, αφιερώνοντας 10 και πλέον χρόνια από τη ζωή του, δημιούργησε ένα αριστουργηματικό ντοκιμαντέρ μιλώντας περισσότερο πολιτικά από κάθε σύγχρονο πολιτικάντη, από κάθε προβεβλημένο διάττοντα αστέρα των καναλιών για τη απαξιωτική σχέση της σύγχρονης Ελλάδας με την ιστορία της, τον πολιτισμό της. Και αποτύπωσε στον κινηματογραφικό φακό του το μέλλον που ακολούθησε στον τόπο μας: της συντεταγμένης απο-εθνικοποίησης και αποδόμησης της ιστορία μας από την πλειοψηφία του πολιτικού κόσμου και της κατεστημένης διανόησης. Της συστρατευμένης και λυσσαλέας επίθεσης σε καθετί που προσδιορίζει την ελληνικότητά μας και περισσότερο την ιστορική μας καταγωγή.

Και αναρωτιέται κανείς, όταν δεν αγαπάς τον τόπο σου, όταν αποκρύπτεις και χλευάζεις την καταγωγή σου πως είναι δυνατόν να αγαπάς τους άλλους λαούς, να σέβεσαι την πολιτισμική κληρονομιά τους; Πως είναι δυνατόν εν τέλει να αγαπήσεις το λαό σου και κατ' επέκταση τον ίδιο σου τον εαυτό;

*Τεχνική βοήθεια: Για να παίξει η ταινία πρέπει να κλείσετε το πρώτο διαφημιστικό παράθυρο και να ξαναπατήσετε play, το ίδιο πρέπει να κάνετε για να γίνει fullscreen

Ο μύθος

Η Ελευσίνα είναι μια μικρή βιομηχανική πόλη 20χλμ. δυτικά της Αθήνας. Η αγέλαστος πέτρα είναι βράχος στην Ελευσίνα. Ο τόπος αυτός θεωρείτο ιερός διότι σύμφωνα με την παράδοση η Δήμητρα κάθησε αγέλαστη για να ξαποστάσει και να μοιρολογήσει την κόρη της Περσεφόνη που την άρπαξε ο Πλούτωνας. Ο Όττο Ρούμπενζον υποστήριζε την άποψη ότι η «αγέλαστος πέτρα» αποτελείτο από σειρά τριών βράχων που έδειχναν την είσοδο μιας σπηλιάς που θεωρείτο ότι ήταν μία από τις εισόδους για τον κάτω κόσμο. Οι τρεις βράχοι συνοδεύονταν και από τρεις πηγές νερού, τις Ανθίων, Πανθίων και Καλλίχρονον

Το ντοκυμαντέρ

Η ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ "Η μόνη μας περιουσία είναι η μνήμη. Η Ελευσίνα είναι ένα αυτούσιο κομμάτι της Ελλάδος. Ίσως λίγο πιο κακοποιημένο. Είναι η Ελλάδα στην οποία γυρίσαμε την πλάτη μας. Γι'αυτό ένοιωσα ότι, ως άνθρωπος και ως πολίτης αυτής της χώρας, οφείλω ένα πολύ μεγάλο συγνώμη". Φίλιππος Κουτσάφτης "Αγέλαστος Πέτρα"...

Η ιστορία

Ύστερα ήρθαν οι άνθρωποι: ο κύριος Παναγιώτης που μοίραζε γάλα τα πρωινά«γράφοντας με την καθημερινή του διαδρομή τη λέξη «τέλος» πάνω σε μια εποχή της πόλης»· ο μικρασιάτης πρόσφυγας Στέλιος Θεολόγου με τη φωτογραφία του Πλαστήρα ακόμη στο πορτοφόλι του και τον χειμαρρώδη λόγο του· ο νυχτοφύλακας του αρχαιολογικού χώρου Ιωάννης Σωτηρίου με τους ταπεινούς του μικρόκοσμους· η κυρία Μαρία Γαβριήλ καταδικασμένη από τη σπάνια ομορφιά της σε δια βίου μοναξιά· ο Παναγιώτης Φαρμάκης, ο πλάνης της πόλης που έζησε τις μέρες του«πάνω από τη γη και κάτω από τα σύννεφα» διασώζοντας ανιδιοτελώς ευρήματα αρχαιολογικά και που στη φευγαλέα, κάθε φορά, μορφή του ο Φίλιππος Κουτσαφτής συνάντησε τη μορφή του σύγχρονου ιεροφάντη. Το αρχαίο πρόσωπο της Ελευσίνας έτσι όπως αναμετριέται καθημερινά με το σημερινό πρόσωπό της ήταν αυτό που οροθέτησε τις διαδρομές που ακολούθησε ο σκηνοθέτης από την πρώτη κιόλας ημέρα ζωής του στην πόλη ­ 20 Μαΐου του 1988. «Αγέλαστος πέτρα» ο τίτλος του ντοκυμαντέρ που γεννήθηκε, 10 τα χρόνια που χρειάστηκε για να αποθησαυρίσει το υλικό του κρατώντας με τον καιρό την ψίχα των πραγμάτων, 13 εκείνα που πέρασαν από το πρώτο του φιλμάκι, τη μικρού μήκους «Σεμνών θεών» με θέμα μια σωστική ανασκαφή στον Κολωνό.

Στο 41ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης η «Αγέλαστος πέτρα» ­«πάνω σε αυτήν κάθησε η θεά Δήμητρα όταν έφθασε στην Ελευσίνα αναζητώντας την Περσεφόνη»­ διακρίθηκε με τέσσερα βραβεία, μεταξύ των οποίων εκείνα του κοινού και της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου, ενώ από την περασμένη Παρασκευή προβάλλεται στις αθηναϊκές αίθουσες.

«Η σκηνοθεσία»λέει ο ίδιος «δεν είναι αυτοσκοπός μου. Ούτε και η αρχαιολογία. Με ενδιαφέρει μονάχα στον βαθμό που δίνει απαντήσεις για το σήμερα.Η δουλειά μου ταυτίζεται εν πολλοίς με τη δουλειά των αρχαιολόγων.Αλλά και με τη διαδρομή των αρχαίων μυστών. Όταν έφθασα στην Ελευσίνα,δεν ήξερα γι’ αυτήν παρά μονάχα πράγματα γνωστά από τη μυθολογία ή από την ιστορία. Η παραλία της πόλης ήταν έρημος τόπος με ένα καφενείο,του «Φωνιά»,και έναν κινηματογράφο θερινό που είχε ξεμείνει από την εποχή του αμερικανικού στόλου.Τα υπόλοιπα έπρεπε να τα ανακαλύψω.Η διαδρομή μέσα στα πράγματα ήταν ούτως ή άλλως αυτό που με ενδιέφερε περισσότερο.Θα ‘λεγα ότι στην πορεία ταυτίστηκα περισσότερο με το σύγχρονο πρόσωπο της πόλης».

Και είναι κυρίως οι εικόνες αυτού του προσώπου, στιγμές καθημερινές όπως η λειτουργία στο εκκλησάκι του Άι-Νικόλα δίπλα στο εργοστάσιο τσιμέντων ή οι πορείες διαμαρτυρίας στα διυλιστήρια, που μας αναγκάζουν, μαζί με τις ψηφίδες των προσωπικών ιστοριών, να επαναπροσδιορίσουμε αυτή τη βιομηχανική πολιτεία που το βλέμμα μας, περαστικό καθώς είναι από την εθνική οδό, συνήθως αποστρέφεται.